Panegyricus Carolo Gustavo Magno Svecorum, Gothorum, Vandalorumq; Regi, incruento Sarmatiae Victori, & qvaqvâ venit Liberatori, Pio, Felici, Augusto:  Heroi Afflictus in solatia, Regibus in exemplum, nato
Jan Amos Komeński
[Leszno, Daniel Vetter, 1655]
26 s. (s. 3–6 odbite w niewłaściwym porządku), 4°
Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka, nr inw. 13230
z księgozbioru Tytusa Działyńskiego (1796–1861), notowany w katalogu W.K. Kielisińskiego pod nr 1516

Panegiryk na cześć króla szwedzkiego, Karola Gustawa, napisany naprędce pod wpływem relacji Jana Jerzego Schlichtinga, świeckiego seniora Jednoty braci czeskich, który przybył do oblężonego przez Szwedów Krakowa. Tu spotkał się z królem szwedzkim i zauroczony jego postacią poszukiwał kogokolwiek, kto napisałby pochwałę jego zwycięstw w Polsce. Propozycję tę przyjął Komeński, który w swoim dziele narysował idealistyczną sylwetkę szwedzkiego monarchy i naiwny obraz Polski pod jego rządami. Za pomocą treści panegirycznych przedstawił warunki, pod jakimi społeczeństwo polskie mogłoby przyjąć szwedzkie panowanie. Komeński postulował wprowadzenie możliwie jak największych wolności dla wszystkich stanów, oczywiście z wolnością wyznania na czele.
Panegiryk został przychylnie przyjęty w Szwecji, a jego autor stał się bliski osobie monarchy, bowiem od czasu tej publikacji wysłannicy królewscy informowali Komeńskiego o kolejnych posunięciach strony szwedzkiej. Panegiryk został wznowiony w 1656 roku, co zostało później, niezgodnie z prawdą, uznane za przyczynę spalenia Leszna.

Estreicher XIX, 453; Ł. Kurdybacha, Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce. Warszawa 1957, s. 264–268; A. Kawecka-Gryczowa, Leszno-ośrodek wydawniczy Jednoty, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 9, 1964, s. 239–240; polskie tłumaczenie: J. A. Komeński, Panegiryk Karolowi Gustawowi, bezkrwawemu zwycięzcy Sarmacji [W:] Jan Amos Komeński i bracia czescy w 380. rocznicę przybycia do Leszna (1628–2008). Leszno 2009, s. 103–129.
Aneta Falk