Portret Adama Samuela Hartmanna?
malarz nieokreślony
Leszno, ok. 1656
płótno, olej
76,5 x 62,5 cm
Muzeum Okręgowe w Lesznie, nr inw. ML 58
z kościoła św. Jana w Lesznie

Model ujęty w półpostaci, zwrócony w lewo, na neutralnym tle. Ubrany w czarny strój duchownego, pod szyją biała befka, przy rękawach takież mankiety. Twarz portretowanego pociągła o wysokim czole, długim prostym nosie, ciemnych brwiach, intensywnym spojrzeniu dużych oczu, z wyrazem powagi i skupienia, a jednocześnie pewnej przenikliwości i surowości. Prawa ręka oparta o stolik, w lewej trzyma książkę. W prawym górnym rogu napis: AETATIS SUAE. / XXVI; w prawym górnym: ANNO DOMINE. / 1666. Forma portretu wykazuje konserwatyzm i powściągliwość.
Obraz pozbawiony w znacznej części warstwy malarskiej został poddany gruntownej konserwacji, trudno więc określić jego walory artystyczne i malarskie; podczas prac najprawdopodobniej błędnie odtworzono daty: podany został wiek osoby 26 lat i data powstania wizerunku: rok 1666. W świetle spisów duchownych Jednoty można domniemywać, że portretowaną osobą jest Adam Samuel Hartmann, a zapisy liczbowe powinny zostać odczytane następująco: „XXIV” i „1656”.
Portret ten jest jedynym zachowanym przykładem wizerunków leszczyńskich duchownych z wyposażenia kościoła św. Jana i jednocześnie – być może – jedynym wizerunkiem Adama Samuela Hartmanna. Portret ten, jak wiele innych wizerunków duchownych, wpisuje się w tradycję umieszczania w świątyniach konterfektów kaznodziejów.
Domniemany portretowany, Adam Samuel Hartmann (1627–1691), był seniorem braci czeskich i rektorem gimnazjum leszczyńskiego. W 1649 diakon w Lesznie. Studiował teologię na uniwersytetach we Frankfurcie, w Lipsku, Wittenberdze, Jenie i Helmstädt. W 1652 minister i polski kaznodzieja w Lesznie. W latach 1659–1662 minister w Waszkowie. W 1662 konsenior wielkopolskich braci czeskich oraz minister w Lesznie, w 1690 minister w Kłajpedzie.

K. Szymańska, Bracia czescy w Lesznie. Przewodnik po zbiorach Muzeum Okręgowego w Lesznie, Leszno 2007, s. 19.
Grażyna Michalak