Portret Jana Amosa Komeńskiego
Ferdynand Gregor
Leszno, 1835
płótno, olej
92 x 72 cm
Muzeum Okręgowe w Lesznie, nr inw. MLS 1493
z zespołu portretów rektorów dawnego gimnazjum leszczyńskiego; w 2010 przekazany do zbiorów muzealnych przez I LO w Lesznie

Portretowany ukazany w półpostaci, siedzący na krześle z wysokim oparciem. Prawą ręką z gęsim piórem pisze w księdze leżącej na stole. Ubrany w szarą szubę ozdobioną z przodu futrem, pod szyją wyłożony kołnierz białej koszuli. Na głowie mała czarna czapeczka soli Deo, spod której wystają ciemne włosy. Twarz pociągła z zarysowanymi zmarszczkami, broda przycięta prosto. Na dole odcięty pas z napisem: J. AMOS COMENIUS/ nat. 1592 defunct. 1671, w którym błędnie odnotowano datę śmierci Komeńskiego.
Portret został namalowany przez leszczyńskiego malarza Ferdynanda Gregora do galerii portretów rektorów dawnego gimnazjum. Jan Amos Komeński (1592–1670), pedagog i uczony, ostatni biskup Jednoty braci czeskich w 1628 roku wraz z grupą uchodźców osiadł w Lesznie, został konseniorem, a później seniorem Jednoty. W Lesznie powstały jego najważniejsze dzieła, w latach 1635–1642 był rektorem leszczyńskiego gimnazjum.
Pierwowzorem malarskiego wizerunku Comeniusa jest jego graficzna podobizna rytowana przez Christiana Hagensa według Crispina de Pas z 1666 roku.

K. Szymańska, Bracia czescy w Lesznie. Przewodnik po zbiorach Muzeum Okręgowego w Lesznie, Leszno 2007, s. 11; M. Pánková, Jan Amos Komenský v českém a světovém výtvarnem umění (1642–2016), Praha 2016, s. 92.
Grażyna Michalak