Krzyż ołtarzowy

nieznany konwisarz leszczyński (?) (słabo widoczny znak – otwarty kwiat róży pod zamkniętą koroną między literami M B)

Leszno ?, 1707  (na podstawie inskrypcji)

krzyż – cyna, pasyjka – srebro odlewane, cyzelowane, fakturowane, częściowo złocone

wysokość: 146,5 cm, krzyż: 68,5 x 48 cm

Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu, nr inw. MAdP 9088

 

Ufundowany w 1707 roku, wraz dwoma ze świecznikami, przez kupca Michaela Rudolpha do ołtarza w zborze luterańskim Krzyża w Lesznie. Krzyż osadzony na wysokim trzonie z trójdzielną stopą złożoną z trzech wolut. Ramiona krzyża zakończona trójlistnie poza dołem ramienia pionowego, które dość niestarannie wchodzi w okrągły w przekroju trzon. Kształt elementów trzonu jest zróżnicowany. Od góry gruszkowaty, dalej owalny przypominający spłaszczona kulę niżej tralkowaty. Na najwyższym elemencie trzy uskrzydlone główki anielskie. Na płaszczu stopy także putta z Arma Christi a za zwieńczeniach wolut główki (jednej brak) ze skrzydłami. W centrum trzech pól stopy, obwiedzione laurem, owalne pola z inskrypcja w języku niemieckim. Tekst na kartuszach: ZUR EHRE GOT UND ZIERDE DIESER EWANGELISCHEN KIRCHEN / IST DIESES CRUCIVE UND LEUCHER VON M.H.MICHALE RUDOLPH / B.V.KAUFMAN IN LISSA VEREHRET WORDEN AD 1707 D 25 DECEMBER

W czasie II wojny światowej kościół został przekształcony na magazyn broni, a po wkroczeniu w 1945 roku do miasta Armii Czerwonej poważnie zniszczony. W wrześniu 1945 roku Tymczasowy Zarząd Państwowy w Poznaniu oddał świątynię pod dozór parafii rzymskokatolickiej w Lesznie, ale już w lutym 1948 roku starosta powiatowy oddał ją Kościołowi polskokatolickiemu. Ostatecznie w kwietniu 1977 roku opiekę nad obiektem powierzono rzymskokatolickiej parafii farnej p.w. Św. Mikołaja w Lesznie.

Wojenne losy wyposażenia kościoła, w tym krzyża ołtarzowego nie są dokładnie znane. Po 1945 roku trafił ze zboru luterańskiego do leszczyńskiego kościoła św. Jana Chrzciciela, którym od 1945 roku zarządzała parafia farna p.w. Św. Mikołaja. Stamtąd, z uwagi na prowadzone remonty i dostosowanie wnętrza do wymogów liturgicznych po reformach Soboru Watykańskiego II, krzyż trafił około 1970 roku do katedry poznańskiej. Stanął na ołtarzu kaplicy MB Częstochowskiej, skąd został zdjęty po wprowadzeniu na tenże ołtarza relikwiarz Jana Pawła II w 2012 roku, następnie został przejęty do zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu. W chronologicznie nieuchwytnym momencie, zapewne po 1945 roku trzon krzyża powiększono. Do pierwotnej gruszkowatej części z głowami anielskimi i nodusa w formie spłaszczonej kuli dodano element tralkowaty, podwyższając całość o około 30 cm. Użyto do tego celu elementów górnej części trzony jednego ze świeczników, być może uszkodzonego i nie nadającego się do używania. O zmianie wysokości krzyża i użyciu do tego celu części ze świecznika przekonuje zachowana fotografia wnętrza kościoła Krzyża z 1928 roku. Widać na niej ołtarz wraz z parą świeczników i krzyżem o pierwotnej wysokości.

J.Kothe, Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Posen, Bd. 3, Lief. 3, Berlin 1896, s. 219; G. Smend, Die Kreuzkirche in Lissa. Ein Beitrag zu ihrer Baugeschichte. Zur Erinnerung an die Errichrung des Turmhelms im Jahre 1909/10, Lissa 1910

Michał Błaszczyński