I Fortunae Faber. II Diogenes Cynicus. III Abraham Patriarcha
Jan Amos Komensky
Amsterdam, Pieter van den Berge, 1662
[2], 103, [1], 106, 69, [3], 103, [13], 106, [4], 69, [3] s; in duodecimo
Polska Akademia Nauk Biblioteka Kórnicka, nr inw. 126
ze zbiorów Tytusa Działyńskiego (1796–1861), notowany w katalogu K.A. Kielisińskiego pod numerem 7417

Jan Amos Komeński, wybitny czeski pedagog i reformator nauczania, przebywał i pracował w Lesznie od 1628 do 1656 roku. Pełnił funkcję seniora gminy braci czeskich, publikował kazania i mowy okolicznościowe. Podjął też obowiązki nauczycielskie, a następnie rektorskie w miejscowym gimnazjum, co nie przeszkodziło mu w pracy naukowej. Był autorem licznych publikacji z zakresu pedagogiki: m.in. pierwszego w dziejach podręcznika do nauki przedszkolnej, a także nowatorskiej Ianua linguarum, która zrewolucjonizowała nauczanie języka łacińskiego. Szczególną opieką otaczał teatr szkolny, uważając go za ważną pomoc dla pobudzenia zainteresowań uczniów. Napisał szereg sztuk teatralnych przeznaczonych do wystawiania przez młodzież na scenie gimnazjalnej, wśród których znajdziemy m.in. prezentowane w niniejszym zbiorze Fortunae Faber, Diogenes Cynicus i Abraham Patriarcha. Zgodnie z konwencją teatru szkolnego materią treściową tych utworów były spory idei i problematyka moralna, a podstawowym językiem – łacina. Często odwoływano się do topiki antycznej, a świat przedstawiony był silnie uschematyzowany, co wzmacniało przekaz pedagogiczny płynący ze sceny.

K. Estreicher XIX, 439; J. Lewański, Teatr, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990, s. 857–864; Komeński Jan Amos, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 13, s. 385–389.
Magdalena Marcinkowska