Kielichy do Wieczerzy Pańskiej z kościoła św. Jana

1.
Czechy lub Morawy (?), 1564
srebro złocone, emalia barwna
wys. 19 cm, średnica stopy 14 cm, średnica czary 14 cm
Muzeum Okręgowe w Lesznie, nr inw. MLH 191
z kościoła św. Jana w Lesznie
w zbiorach od 1962

Fotografia obrotowa 

autor nieznany; Czechy; serbro złocone; emalia; wys. 19, śred. czary 9 cm, śred. podstawy 14 cm; Muzeum Okręgowe w Lesznie MLH191

Stopa sześciodzielna, stopniowana. Każde pole stopy zdobione rowerkowym kartuszem mieszczącym inskrypcje: 1. CHRISTVS SALVATOR PRO NOBIS VICTIMA, 2. PERSOLVENS PATRI DEBITA ɅYPTA(?) SVO, 3. PROBRIS VERBERIB’ CVCE VVLNERE SANGUINE MORTE, 4. HORRENDIS PATRIS PRAESTITIT ILLA MALIS, 5. VT NOS A SATANA PECCATO MORTE PERRENNI, 6. LIBERTE AETERNO RESTITUATq’ PATRI. Trzon kielicha z sześciodzielnym nodusem. Nodus spłaszczony, sześciodzielny, zdobiony sześcioma guzami. Czara ujęta w koszyczek, zdobiony barwną emalią.

 

 

 

 

 

 

 

 

2.
ok. 1600
metal złocony, srebro, szklane imitacje kamieni
wys. 20 cm, średnica stopy 16,1 cm, średnica czary 15,7
Muzeum Okręgowe w Lesznie, MLH 192
z kościoła św. Jana w Lesznie
w zbiorach od 1962

Fotografia Obrotowa

autor nieznany; Polska; pocz. XVII w.; srebro złocone; szkło; wys. 20, śred. czary 10,4 cm; Muzeum Okręgowe w Lesznie; MLH192

Stopa sześciodzielna zdobiona ażurowymi scenami z życia Świętej Rodziny: Zwiastowanie, Pokłon pasterzy, Pokłon trzech króli, Ofiarowanie w świątyni, Obrzezanie, Odpoczynek podczas ucieczki do Egiptu. Nodus spłaszczony, dekorowany trybowanymi główkami aniołków i winnymi gronami. Czara osadzona w koszyczku zdobionym szklanymi imitacjami kamieni szlachetnych.
Według tradycji kielichy przywiezione zostały do Leszna w 1628 roku przez uchodźców z Czech. Wymieniane są w Wykazie sprzętów kościelnych kościoła imienia Jana Ewangelisty w Lesznie w 1732 i 1737 roku. Do 1945 w tymże kościele, następnie wywiezione do Herrnhut; rewindykowane w 1959 i przekazane do muzeum w Lesznie w 1962.
W skromnej liturgii braci czeskich w początku XVII wieku używano od jednego do czterech kielichów. Były to z reguły naczynia cynowe, chociaż zdarzały się srebrne, pozłacane. Ich fundatorami byli z reguły szlacheccy patroni wspólnot, jak na przykład w Ivančicach, gdzie Kateřina z Krajku podarowała srebrny kielich zdobiony emalią w podziękowaniu za uzdrowienie męża. Taką szlachecką fundacją mogły być także kielichy z Leszna.

J. Kohte, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Regierungsbezirks Posen, Berlin 1896, s. 216; W. Bickerich, Die evg.-ref. Johannis-Kirche zu Lissa-Leszno (Polen)nach ihrer Geschichte u. ihrem heutigen Bestande in Kürze dargestellt, Leszno 1933, s. 7; M. Gniazdowska, Zbiory rzemiosła artystycznego, [w:] Przewodnik po zbiorach. Muzeum Okręgowe w Lesznie, red. W. Omieczyński, Leszno 2004 s.29–31; K. Szymańska, Bracia czescy w Lesznie. Przewodnik po zbiorach Muzeum Okręgowego w Lesznie, Leszno 2007, s. 13 i 24; W. Marzęcki, Św. Jan znany i nieznany, Leszno 2008, s. 62–63; K. Horničkowa, M. Šronek, Uměni českě reformace (1380–1620), Praha 2010, s. 330–331.
Małgorzata Gniazdowska