Zespół portretu trumiennego Aleksandra Złotnickiego herbu Prawdzic (1664–1723)
malarz działający w Wielkopolsce
ok. 1723
blacha miedziana, olej
55,4 x 61,5; sześciobok
Muzeum Okręgowe w Lesznie, nr inw. MLS 1260
z kościoła św. Jana w Lesznie, w zbiorach od 1952

Portretowany mężczyzna przedstawiony jest w popiersiu, zwrócony en trois quarts w prawo. Twarz tęga, ciemne, podgolone i podcięte według polskiej maniery włosy, czarny wąs przystrzyżony do linii ust. W piaskowym żupanie i zielonej kierei ozdobionej szamerowaniem składającym się z szeregu pętlic naszytych na przodzie ubioru, przy zapięciu wykończonej pasamonem, podbitej ciemnym futrem. Tło stanowi neutralna powierzchnia blachy. Brzegi otacza trybowana bordiura z motywem laurowych liści rozdzielonych rozetką w połowie każdego z boków.
Złotnicki pełnił funkcję wojskiego wschowskiego 1710–1717; podstolego poznańskiego 1717–1723; był żołnierzem króla Jana III – walczył w odsieczy Wiednia.
Portret przedstawia mężczyznę o cechach fizjonomicznych właściwych ludziom, których znaczną część życia pochłaniały wyprawy wojenne. Modelunek tęgiej twarzy – nie tracąc na graficzności – staje się dzięki zastosowaniu lekkiego światłocienia bardziej miękki. Ciemne włosy malowane niezwykle płasko sprawiają wrażenie doklejonych, natomiast kiereja podbita futrem i jej szamerowania potraktowano w sposób bardziej malarski. Portret Złotnickiego wchodzi w skład zespołu ośmiu portretów trumiennych upamiętniających miejscowe rody szlacheckie: Dziębowskich, Karczewskich, Bronikowskich, Mielęckich, Potworowskich i Żychlińskich. Wizerunki te wraz z tablicami inskrypcyjnymi i tarczami herbowymi przymocowane do drewnianych owalnych tablic tworzą kolekcję w leszczyńskim muzeum. Zamykają się chronologicznie w latach 1715–1755, pochodzą z dawnego zboru braci czeskich w Lesznie. Do czasów II wojny światowej eksponowane były na ścianach empory organowej, funkcjonując jako epitafia.

„Jahr-Büchlein der evang.-reform. Johannisgemeinde zu Lissa”, Jhrg. 1906; I. Kubistalowa, Portret trumienny w południowo-zachodniej Wielkopolsce, „Rocznik Leszczyński” 6, 1982; J. Dziubkowa, Z. Dolczewski, Duma i wolność. Obraz szlachty polskiej w dobie baroku, Katalog wystawy, Poznań 1991, poz. 54; J. Dziubkowa, Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, Katalog wystawy, Poznań 1996, poz. 199; G. Michalak, Pamiątka wieczna nigdy nie ustaje… W kręgu leszczyńskiego portretu trumiennego, Katalog wystawy, Leszno 2002, poz. 33.
Grażyna Michalak