Kancjonał czeski

Jan Roh
Piesnĕ chwal božskych. Piesnĕ duchownie ewangelitske…
Praga, Pawel Seweryn, 1541
k.nlb 319; 26,5 x 19 x 4,5 cm; in quarto
oprawa renesansowa, XVI w: deski, skóra, tłoki, radełka, superekslibris prawdopodobnie Jakuba Ostroroga, superekslibris Biblioteki Raczyńskich, okucia, ślady po zapinkach
Biblioteka Raczyńskich, IV.K.g.23, inw. 5632
proweniencje: 1. [Jakub Ostroróg ?] superekslibris z herbem Nałęcz i datą MDLII; 2. dawny zasób BR (XIX w.): pieczęć i superekslibris

Dzieło zredagowane w 1541 roku przez Jana Roha Domažlický’ego, zwanego też Horn lub Cornu (1485 lub 1487–1547), biskupa Jednoty. Kancjonał zawiera 482 pieśni w układzie odpowiadającym porządkowi roku liturgicznego oraz utwory okazjonalne. Bogato zdobiony egzemplarz z zapisem nutowym. Na odwrocie karty tytułowej portret Jana Husa okolony drzeworytową ramką.
Superekslibris z herbem Nałęcz i data 1552 wskazują na Jakuba Ostroroga (ok. 1516–1668), który około 1550 roku nawiązał kontakty z braćmi czeskimi, stając się wkrótce protektorem tego wyznania w Wielkopolsce. Aktywnie uczestniczył w synodach i osiedlał wyznawców tej religii w swych dobrach. Z ideami reformacji zetknął się już wcześniej, podczas studiów w Lipsku, gdzie poznał m.in. Filipa Melanchtona, z którym utrzymywał później kontakt korespondencyjny.

Ostroróg pełnił funkcje „stołeczne” polskiej Jednoty: tu rezydował senior, istniała szkoła, biblioteka i archiwum. Wraz ze śmiercią ostatniego Ostroroga w 1624 roku zbór zaczął podupadać, a w latach 30. XVII wieku na największy ośrodek braci czeskich wyrosło Leszno.

J. Dworzaczkowa, Zbór braci czeskich w Ostrorogu [w:] Wielkopolscy Ostrorogowie, Ostroróg 1998, s. 49–51

Dorota Gołębiewska, Kamila Szymańska